Фейк: Ванга пандемияның болатынын айтқан
Әлеуметтік желілерде болгар көріпкелі Ванга «белгілі бір вирустың тарайтынынайтқан» деген ақпарат таратылуда. Конспирологияны жақтаушылар оның болжамдарының бірінен аурудың сипаттамасы мен пандемияның басталу күнін тапқан. Stopfake.kz «көріпкелдің айтқандарының ішінде» ненің орындалмағанын, Ванга айтты деген болжамдарды және «пандемия» туралы тағы кімнің айтқанын анықтады.
Ванга және коронавирус
Болгар көріпкелі Ванга айтты деген болжамдар мен жорамалдар бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде жиі кездеседі. Әдетте, олар әлемде немесе жеке мемлекетте орын алған кез келген маңызды оқиғаға байланысты болады. Пандемия жайлы да айтылған. 2020 жыл басталғалы кейбір бұқаралық ақпарат құралдарында 70-ші жылдары Ванга «бес екілік» жылы тарайтын «белгісіз вирус» туралы айтқан деген хабарламалар жарияланды.
Мұндай хабарламаларда күмән, сәйкессіздіктер мен қайшылықтар көп. Олардың кейбіріне тоқталайық.
- Кейбір БАҚ-тың хабарлауынша, Ванганың коронавирус туралы болжамдарымен оның биографы Велизар Властимиров ресейлік журналистпен бөліскен. Ал Велизар Властимировтың өзін 2018 жылы «Панорама» сықақ агенттігінің редакциясы ойлап тапқан.
Басқалары журналист Сергей Косторный жүгінеді, кейбір бағдарламаларда оны болгар көріпкелі Ванганың кіндік атасы ретінде таныстырады. Бағдарламалардың бірінде ол алдағы пандемия туралы 2018 жылы естігенін айтады. Бірақ, бұл туралы неге бұрын айтпағанын нақтыламады.
- Тағы бір нұсқада, жорамалды ресейлік «Битва экстрасенсов» шоуының қатысушысы, Ванганың аудармашысы ретінде белгілі Тодор Тодоров жеткізген.
- Кейбір баспасөзде болжамға сәйкес, вирус Африкадан шығуы тиіс болған. Бірақ Африкада COVID-19 жұқтырудың алғашқы жағдайы 29 қаңтарда, яғни, індет Уханьда тіркелгеннен кейін бір ай өткен соң тіркелді.
- Сергей Косторной «Ванганың болжамын» айтқанда «2020 жылы бес екілік жылы Жерде апат болады – сұмдық вирус тарайды» деген. Оның айтуынша, 2020 жылдың 22 ақпанында және 2020 жылдың 22 желтоқсанында. Алайда, бұл 2222 жылы да орын алуы мүмкін.
Айта кетейік, Ванганың жорамалдары еш жерде тіркелмеген және біреулердің айтқанымен жазылған. Ал видеофрагменттерге келетін болсақ, көрермендер әрдайым оның сөздерінің аудармасын ғана естиді. Оның үстіне болжамдар әрдайым оқиға орын алғаннан кейін пайда болады.
Ванганың басқа болжамдары
«Ванганың үлкен энциклопедиясында» шын орындалған және орындалмаған болжамдарды табуға болады.
Мысалы, кейбіреулерінің пікірінше, оның «Бұл көйлек оны өлтіреді! Қызғылт-сары-сары көйлек отқа оранғанын көрдім!» дегені – Үндістанның премьер-министрі Индира Гандидің 1984 жылы қайтыс болған сәті деп санайды.
«Қорқыныш, үрей! Америкалық ағайындыларды темір құстар шоқып өлтіреді. Қасқылар ұлып, қан судай ағады» – 1989 жылы айтқан бұл сөздерін 2001 жылы қос ғимараттың құлауымен байланыстырады.
Болгар көріпкелінің орындалмаған болжамдарына 2003 жылы «ақыр заманның орнауы», 2014 жылы қазан айында басталатын жаңа дүниежүзілік соғыс және радиоактивті жауын-шашын салдарынан Солтүстік жартышарда өсімдіктер мен жануарлар әлемінің жойылуы жатқызылады. 2018 жылы жылқы, ит және тасбақаның гормондарынан жасалған адамның күш-қуаты мен денсаулығын қалпына келтіретін бірегей зат әзірленуі тиіс болатын.
Коронавирустық пандемия туралы тағы кім айтқан
Интернет кеңістігінде XVI ғасырда өмір сүрген Нострадамустың болжамдары да кеңінен танымал. Бұл жолы конспирологтар француз дәрігері, алхимик және сәуегейдің дәйексөзінде пандемия туралы тұспалдап айтылғанын байқаған.
«Қос сандар жылы шығыста патшайым билік етеді және түн жамылып, жеті төбеден тұратын елге оба әкеледі <…> Әлемді жояды. Әлем экономикасы құлдырайды».
Бұл дәйексөз ойдан шығарылған. Snopes тергеушілері Нострадамустың еңбектерінен мұндай сөздерді таппаған.
Коронавирус туралы америкалық жазушы-фантаст Дину Кунцу да айтқан екен. Оның 1981 жылы жазылған «Қараңғының көзі» атты кітабының желісі бойынша адамзат биологиялық қару ретінде жасалған қауіпті вирустың құрбаны болады. Интернет пайдаланушылардың назары вирустың Қытайдан шыққаны және оның «Ухань-400» деп аталатынына аударылады. Індет нақ осы Уханьнан басталды, сондай-ақ, онда вирусологиялық зертхана бар. Бірақ кітаптың алғашқы басылымында вирус Ресейден шығып, «Сырғанақтар-400» деп аталған.
Бұл «кітаптағы» және нақты вирустың арасындағы барлық айырмашылық емес. Ойдан шығарылған «Ухань-400» жұқтырғандар арасындағы өлім абсолютті болды, ал COVID-19-дан науқастардың шамамен 2,5% көз жұмады. Сонымен қатар, Кунц ойлап тапқан вирустың инкубациялық кезеңі бірнеше сағаттан аспаған, ал коронавирус ағзада екі аптаға дейін симптомсыз болуы мүмкін. Кітапта сипатталған оқиғаларды standardmedia авторлары егжей-тегжейлі талдаған.
Сильвия Браунның пандемия туралы жазылған «Бүгінгі күндердің соңы: ақыр заман туралы болжамдар мен жорамалдар» кітабынан үзінді де әлемге тарады.
Айта кетерлік жайт, өзін көріпкел деп санаған Браун бұл кітабын 2000 жылдардың басында «атиптік пневмония» тарағаннан кейін жазған. Оны жалған болжамдары үшін талай рет айыптаған.
Сондай-ақ, коронавирус туралы үнділік ер бала, буддалық монах, кореялық сериалдар мен «Симпсондар» сериалын түсірушілер айтқан дейді. Бірақ фильмде, шын мәнінде, жапон қаласы Осакадан шыққан тұмау туралы айтылады.
