Фейк: «Ғалымдар адамдарды түтікте өсіреді»
Әлеуметтік желілерде ғалымдардың биозертханаларда жұмыртқа мен сперматозоидтарды өсірудегі жетістіктері талқылануда. Бұл жай адамдарды бедеу қылып, кейінгі ұрпақты өз қалауы бойынша түтікте өсіру үшін жасалады екен. Бұл жалған.
Эмбриондарды өсіру бойынша эксперименттер көп уақыттан бері жүргізіліп келеді. Соңғы жетістіктердің қатарында Қытай зерттеушілерінің 2022 жылдың сәуірінде маймылдардың тін жасушаларынан синтетикалық эмбриондардың өсіруі бар. Аналықтар ұрықтандырылды. Кейбірінде жүктілік белгілері болды, бірақ ол бірнеше күнге ғана жалғасты. Ғалымдар одан әрі дамуға не кедергі болғанын білмейді. Бұл техникалық ақау болуы мүмкін немесе биологиялық себебі бар.
2022 жылдың қыркүйегінде тышқандарда эксперименттер жүргізу зерттеулері жарияланды. Ғалымдар кеміргіштердің жасушаларынан синтетикалық эмбриондар өсіре алды. Тірі жануарларды аналықтардың құрсағына имплантациялағанда, олар өскен жоқ.
2023 жылдың маусымында АҚШ пен Ұлыбритания ғалымдары тін жасушаларынан синтетикалық адам эмбриондарын жасай алғанын хабарлады. Мұның қалай жүзеге асырылғаны туралы тін жасушалары биологиясы және эмбриология профессоры Джейкоб Ханна айтып берді. Оның айтуынша, плюрипотентті тін жасушалары ретінде белгілі адам жасушалары қолданылған. Олар көптеген жасуша түрлеріне бағдарламалануы мүмкін және биомедициналық зерттеулерде жиі пайдаланылады. Оның үстіне кейбіреулері ересек адамның тері жасушаларынан алынған. Ханнаның командасы бұл жасушаларды «аңғал күйге» қайта бағдарламалады. Бұл адам эмбрионының дамуының жетінші күніне сәйкес келеді. Осы кезде ол жатырға өтеді. Содан кейін «аңғал» жасушалар үш топқа бөлінді. Біреуі эмбрионға, ал қалған екеуі белгілі бір химиялық заттардың әсерінен плацентаға айналуы керек. Содан кейін олардың бәрі біріктірілді. Бұл жасушалардың тек 1%-ы ғана эмбрионға ұқсас құрылымға айналды. Әзірге, бұл төмен көрсеткіш, ол ғалымдар үшін пайдалы құрал бола алмайды. Алдағы жылдары ғалымдар процесті жетілдіре түспек.
Айта кетейік, модельдік эмбриондарда жүрек пен ми болмайды. Оларда плацентаны, сарыуыз қабын және эмбрионның өзін қалыптастыруға қатысатын жасушалар ғана бар. Болашақта құрылымдар ғалымдарға түсік түсірудің биологиялық себептерін және бедеулікті емдеуді түсінуге көмектеседі.
Зерттеушілер синтетикалық эмбриондарды клиникалық түрде қолданбайды. Ғалымдар зертханада эмбриондарды 14 күн ішінде өсіре алады. Оларды әрі қарай дамыту үшін жатырға салу заңсыз. Есесіне, олардың дамитыны екіталай.
14 күндік мерзім алғаш рет Ұлыбританияда 1990 жылы белгіленді. Ол кезде жұртшылық түтікте бала өсіруге, яғни экстракорпоральды ұрықтандыруға алаңдаған еді. Екі апталық ереже адам эмбриондарының моральдық мәртебесін бекітті және бүгінде көптеген елдерде қолданылады.
Бұл зерттеулердің басты мақсаты өмір беру емес. Ғалымдар жүктіліктің неліктен тоқтап қалатынын, бұған қандай генетикалық факторлар әсер ететінін, бедеулікті қалай жеңуге болатынын анықтамақ. Сонымен қатар, 14 күндік ереже жақын арада толыққанды адам эмбриондарын өсіруге мүмкіндік бермейді. Демек, ғалымдар тін жасушаларынан жаңа адамдар өсіреді деп айтуға негіз жоқ.
