Талқылау: «Қазақстанда электр энергиясының тапшылығы бола ма?»
Қазнетте Қазақстанда АЭС салудың қажеті жоқ, өйткені елде электр энергиясының тапшылығы жоқ деген пікір көп айтылады. Кейбір пайдаланушылар атом электр станциясын салу мәселесі тек ірі компаниялар қыруар қаржы таба алатындықтан ғана көтеріледі деп санайды. Бұл олай емес.
Шын мәнінде, Қазақстанда электр энергиясының жеткіліктілігі мәселесі өте өткір тұр. Биыл 9 қарашада отандық БАҚ ШҚО мен Қызылорда облысында электр энергиясын тұтынуға шектеулер енгізілгенін хабарлады.
Сондай-ақ, мамандар елдегі электр энергиясын тұтыну былтыр 7,7%-ға артып, қазір 82,9 миллиард киловатт-сағатты құрайтынын атап өтті. Бұл ретте елімізде энергия артық өндірілетін тек үш өңір ғана бар – Атырау, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстары. Қазақстанның басқа бөліктерінде электр энергиясы жеткіліксіз.
Елдегі электр энергиясы тапшылығының басты себебі-желілердің тозуы. Энергетика министрлігінің мәліметтері бойынша, бұл 65.4% – дан асады. Олардың көпшілігі 1970 жылдары салынған. Содан бері жүйе бірнеше рет жаңғыртылды және жөнделді, алайда электр энергиясын тұтынудың өсіп келе жатқан деңгейін ескере отырып, бұл жеткіліксіз.
Сонымен қатар, электр энергиясын тұтынудың артуы, электр құрылғылары санының өсуімен қатар, майнингтің дамуына – криптовалюталық платформалардың жұмысын қамтамасыз ету үшін блокчейн жүйесінде жаңа құрылымдар құрумен де байланысты. Тіркелген «ақ» майнингтік фермалардан басқа, көбінесе электр қуатына заңсыз қосылатын «сұр» фермалар да көп.
ҚР Энергетика министрлігінің деректері бойынша, қазақстандық кеншілер жылына шамамен мың мегаватт электр энергиясын тұтынады. Екібастұз ГРЭС-2 осы көлемде электр қуаты өндіріледі. Ал еліміздің барлық электр станцияларында өндірілетін электр энергиясы 19 мың мегаватты құрайды. Мамандардың болжамынша, егер елде электр энергиясын тұтыну мөлшері артатын болса, болашақта қазақстандықтар елеулі электр тапшылығына тап болуы мүмкін, ал билік электр энергиясын көрші елдерден сатып алуға мәжбүр болады.
Жоғарыда аталған барлық факторларды ескере отырып, сарапшылар 2023 жылға қарай елімізде энергетикалық дағдарыс басталуы мүмкін деп санайды.
Демек, энергетикалық дағдарыстың алдын алу үшін жаңа электр станцияларын салу қажет.
Электр станциялары әр түрлі болады, бірақ негізгі – тұрақты жүктемені тек жылу (табиғи отынмен жұмыс істейтін), гидроэлектростанциялар (құлаған су энергиясын пайдаланатын) немесе ядролық ыдырау энергиясымен жұмыс істейтін атом электр станциялары ғана қамтамасыз ете алады.
Жылу электр станцияларына көмір немесе табиғи газ қажет, олардың қоры шектеулі. Мұнымен қоса, бұл пайдалы қазбаларды өндіру және оларды өңдеу қоршаған ортаға айтарлықтай зиян келтіреді және атмосфераны ластаудың негізгі көздерінің бірі болып табылады.
Бүгінгі таңда Қазақстанда жалпы қуаттылығы 2,25 ГВт болатын 15 ірі су электр станциясы жұмыс істеп тұр. Олардың барлығы Ертіс өзенінің бойында орналасқан. Елімізде басқа, шағын, бірақ энергияны көп өндіре алатын өзендердің бойында шағын ГЭС салу әлеуеті бар.
Ал атом электр станцияларында жоғарыда аталған кемшіліктер жоқ. Олар атмосфераға, суға немесе топырҚазіргі заманғы технологиялар бойынша салынған реакторлар дұрыс жұмыс істеген жағдайда ұзақ пайдалану мерзімімен және қауіпсіздігімен ерекшеленеді.
Қорыта айтқана, бүгінде электр энергиясы тапшылығы секілді күрделі проблема туындауда, бұл мәселені шешудің бір жолы АЭС салу болып табылады.
